INTERNATIONAL MUSIC EDUCATION

Rola pedagoga muzyki w ujęciu teorii wychowania gestalt

14/1/2023

Rolą pedagoga muzyki powinno być połączenie zaufania wobec młodych muzyków z wyzwoleniem drzemiących w nich ogromnych możliwości.
Trzeba uczyć dziecko dyscypliny, wytrwałości i nie powinno się to opierać na systemie nagród i kar. Nie powinno się kierować jego wysiłku na efekt końcowy ponieważ presja powodowana chęcią uzyskania dobrej oceny może być blokująca. Dziecko nie może bać się efektów swojej pracy a jedynie czerpać przyjemność z jej wyników. Pierwszy etap kształcenia dotyczy początków nauczania. Pedagog jest dla dziecka tym, który wprowadza go w świat muzyki, powinien być człowiekiem ciepłym i łagodnym. Jego rolą jest zafascynowanie młodego człowieka muzyką oraz rozbudzenia w nim motywacji i wyobraźni. Bardzo ważnym etapem kształcenia jest też nabywanie kompetencji i faza poszukiwań związanych z różnymi sposobami wypowiedzi muzycznej. Zadaniem nauczyciela na tym etapie kształcenia jest to by przygotować ucznia do samodzielnej pracy. Pedagog musi mu pomóc w określeniu samego siebie i samodzielnym rozwoju. Uczeń powinien zdać sobie sprawę z tego, że popełnianie błędów to część ludzkiego życia a dążenie do doskonałości nie powinno zmienić się w sztywny perfekcjonizm. Ostatni etap kształcenia to faza w której uczeń jest pewien już swoich kompetencji i ma świadomość tego jaka odpowiedzialność związana z zawodem muzyka na nim spoczywa. Praca pedagoga wymaga niezwykłej odpowiedzialności. Musi on być przed wszystkim prawdziwy i naturalnym , tym samym stanowiąc wzór dla podopiecznych.
„Istotnym komponentem prawdziwego procesu wychowania jest immanentnie tkwiący w nim stosunek człowieka do człowieka. Mistrz to zatem taki człowiek, który jest zdolny do wychowywania swego ucznia przy zastosowaniu „ludzkich” metod do empatii, współodczuwania i zrozumienia go nie tylko intelektualnego ale i emocjonalnego”.1 U podstaw takiego myślenia stoi powstała w latach siedemdziesiątych naszego stulecia pedagogika Gestalt, która daje świadectwo możliwości połączenia wysiłków i dokonań badawczych filozofów, psychoterapeutów i pedagogów zmierzających w kierunku holistycznego postrzegania świata i człowieka. Tym co wyróżnia pedagogikę Gestalt od innych nurtów jest wyjście w reformowaniu praktyki edukacyjnej od jasności sensu i celów osobistego życia i systemu wartości przez samych pedagogów. Pedagog prowadząc zajęcia musi być świadomy jednocześnie celów dydaktycznych , wychowawczych , poznawczych , afektywnych i społecznych uczenia się. „Zadaniem pedagogów Gestalt nie ma nauki, teorii czy pedagogiki wolnej od wartości”2 Wartości nie są fantasmagorią ani mistyfikacją zmyśloną przez idealistów, one nurtują świadomość. Dlatego są kwestią o najdonioślejszej istotności. Myślenie wartościami i myślenie o wartościach obowiązuje zatem wszystkich zdolnych do myślenia. Romana Ingarden pisał ,że tylko ludzie mogą odkrywać, tworzyć i obcować z wartościami . Ich realizacja pozwala na jednoczesne konstytuowanie się człowieka, autentyczne stawanie się sobą.3
Cechami, które są charakterystyczne dla każdego, kogo można nazwać nauczyciele- mistrzem, są poza czynnikami oczywistymi czyli kompetencjami , wiedzą i wykształceniem- przed wszystkim ogólna wrażliwość oraz ugruntowany system wartości i silna osobowość. To właśnie te cechy wspólnie określają zdolności wychowawcze. Nauczyciel jest tym, który ma za zadanie przekazywać wiedzę o muzyce jak najpełniej i otworzyć ucznia ku muzyce i poprzez muzykę. Po pierwsze trzeba się zastanowić nad metodami twórczymi i ich zastosowaniem. Po drugie należy zastanowić się po co owe metody się wprowadza i co najważniejsze, zastanowić się nad problemem twórczego nauczyciela. Martin Gray pisze: „ twórz to znaczy nic nie czyń z obojętnością, wszystko naładuj swoim entuzjazmem i swoją miłością”4 Osobą, która powinna wykazywać się niezwykłą twórczością jest nauczyciel. Jest to niezwykle ważne ponieważ ma pod swoją opieką młodych ludzi, którym powinien nie tylko przekazać wiedzę ale i przedstawić ją w niezwykle ciekawy sposób i tym samym wzbudzić ich zainteresowanie. Twórczy czyli mądry , potrafiący poprowadzić cały proces zarówno dydaktyczny jak i wychowawczy. Powinien on postrzegać swoich wychowanków ,akceptować w całej ich egzystencji. Wzajemne relacje pomiędzy pedagogiem a wychowankiem powinny być budowane na intersubiektywności. Stanowi to warunek dla rozwoju wzajemnego zaufania, otwartości i prawdy. Uczeń ma stanowić jedność uczuć, myślenia i działania. Pedagogika Gestalt pobudza do samo refleksji, mobilizuje do aktywnego współkształtowania osoby uczącej się .Tak więc autorytet pedagoga zakotwiczony jest przed wszystkim w służbie wartościom, co należałoby jeszcze raz dobitnie podkreślić. Wydaje się ,że w zakres cech osobowości pedagoga uznanego za autorytet, czy nawet za mistrza, na pierwszy plan wysunąć można następująco: autonomię mistrza, który sprawia że pedagog nie ulega zewnętrznym presjom, autentyzm powodujący, że pedagog jest sobą, nie nosi maski, empatię będącą bazą do pełnego życzliwości stosunku do innych, odpowiedzialności za siebie i za uczniów. Ważne jest posiadanie ideałów i odwaga w ich głoszeniu. Są to cechy charakterystyczne dla osobowości dojrzałej.5
Bycie dobrym pedagogiem to proces wieloletni, często trwający całe życie. Oczywistym jest też fakt, że nie zawsze dobry muzyk jest dobrym pedagogie. Będąc pedagogiem musimy nie tylko przekazywać uczniowi wiedzę i umiejętności, powinniśmy nauczyć się rozumieć jego zachowanie, dotrzeć do jego wrażliwości. Ważne jest by nie narzucać uczniowi swojej interpretacji a jedynie wskazać drogę do jej dotarcia. Dzięki temu uczeń może odkryć drzemiące w nim emocje i stworzyć dzieło sztuki, które będzie mu bliskie.
Ewelina Czaja
1 B. Śliwierski „ Współczesne teorie i nurty wychowania” 2003 s.63
2 B. Śliwierski „ Współczesne teorie i nurty wychowania” 2003 s. 62
3 K.Michalski” Problem agatologii w eseju „Czego nie wiemy o wartościach” Romana Ingardena Kraków 2011 s.14
4 M. Gray „Siły życia” Warszawa 1990 .PWN, s.150
5 L.Hirszfeld „Historia jednego życia” Warszawa 2000, Czytelink ,s.39